Korzo tijdlijn

Liep jij de Korzo-deur plat de afgelopen veertig jaar? Of heb je een prachtig verhaal over Korzo liggen? Deel het met ons! 

Niet alle herinneringen bewaard gebleven. Hier hebben we jouw hulp bij nodig. Stuur je verhalen, foto's, video's of ander archiefmateriaal naar ons via info@korzo.nl en misschien krijgt het wel een plek in onze tijdlijn over 40 jaar Korzo. 

Bioscoop Corso Camera (voor 1983)

Wanneer de eerste steen van Corso/Korzo werd gelegd, is niet duidelijk, maar dat is in ieder geval voor 1916 geweest. Van oorsprong is het gebouw een oud theatercomplex, met de huidige Zaal als oudste gedeelte.   

In 1936 ziet Corso-Camera het licht. Met een ‘c’ inderdaad: Corso is dan een bioscoop. De oprichters van Corso-Camera zijn de joodse Aron Shermok, zijn vrouw Barcha Lifschutz en compagnon Petrus Philippus Koolen. Zij baten de bioscoop de eerste jaren uit, tot er in 1941 een groeiend sentiment van antisemitisme de kop opsteekt in Nederland. Joodse ondernemers worden in dat jaar massaal onteigend omdat ze geen ariërs zijn.   

Shermok en de zijnen zien zich gedwongen hun aandelenkapitaal over te dragen aan schoonzoon H.P.F.E. Hamakers. Aron Shermok wordt het jaar daarop vermoord in concentratiekamp Mauthausen. In 1950 keert het theater terug in de handen van de kinderen van Shermok. 

  Foto: Aron Shermok

Foto links: Ruimte tussen de Grote en Kleine Zaal
Foto rechts: puinruimen

Korzo gekraakt (November 1983) 

Na een aantal slechte jaren komt het pand van Corso in de jaren 1978 leeg te staan. De Prinsestraat bevindt zich sowieso in een staat van verloedering: veel panden staan leeg of zijn verwaarloosd. De gemeente besluit het pand voor een half miljoen gulden te kopen, om ‘ongewenste ontwikkelingen’ te voorkomen.  

Desondanks gebeurt er lange tijd niets in het gebouw. Door groot achterstallig onderhoud lukt het niet om het FHAT – Federatie Haags Amateur Toneel – te huisvesten en ook door een nieuwe bestemming als wooncomplex met parkeergarage gaat een streep. Het pand staat uiteindelijk meer dan vier jaar leeg en dat laat zijn sporen na: de vloeren en stoelen zijn uit de Zaal gesloopt en de waterleidingen en het cv-systeem zijn bezweken door de vorst.  

In november 1983 wordt het pand nieuw leven ingeblazen. Studenten van de K.S.A. – Katholieke Sociale Akademie – zien het oude Corso als een mogelijkheid een ‘cultureel project’ op te starten en een nieuw theater in Den Haag te openen. Hun groep wordt aangevuld met mensen van de Haagse werkgroep Theaterwerkplaats, Stichting Haagse Pop en Stichting Zeebelt. Zij gaan over tot actie: Corso wordt gekraakt! 

Foto's: Puinruimen in de winter van 1983/1984

Eerste manifest: Corso wordt Korzo (Februari 1984) 

De drie maanden die volgen, worden door de krakers gebruikt om het pand ‘enigszins toonbaar’ te maken. In februari willen ze het bestaansrecht van het nieuwe Korzo onderstrepen met een openingsmanifestatie. Want volgens de krakers mist er in Den Haag ‘een centrum voor hedendaagse experimentele kunstuitingen’. Intussen laat wethouder van cultuur Guido Halleen (CDA) in de Haagse Courant weten de krakersactie ‘onzinnig’ te vinden; volgens hem zouden de krakers beter de banden kunnen aanhalen met bestaande Haagse theaters.  

Op 12 februari 1984 laten de Korzianen van het eerste uur zien dat er wel degelijk een nieuwe plek nodig is in Den Haag. Tijdens het openingsprogramma Corso wordt Korzo treden meer dan dertig kunstenaars, makers en artiesten belangeloos op, waaronder Michèl Waisvisz, Plok, Alex d’Electrique, de Dog-troep, Marcel Cuypers, de Haagse slagwerkers, Brigitte Kaandorp, Volle Melk en nog veel meer. Een groot succes met lovende woorden in de media, ondanks het feit dat het steenkoud is in het gebouw. 

Foto: Poster van het eerste manifest

Schaatsen in de Grote Zaal (1985) 

In de maanden na de opening wordt er weinig geprogrammeerd. Het pand is in een beroerde staat en alle energie wordt gestoken in contacten en plannen naar de gemeente, opknapwerkzaamheden en het ontwikkelen van ideeën.  

Pas na de zomer van 1984 wordt het pand écht in gebruik genomen en is er in de jaren 84/85 een heuse programmering. Met voorstellingen van de winnaars van Camaretten en Alex d’Electrique en festivals als het Winterfestival, het Lentefeest en het Swing Miks Festival. Hoogtepunt is misschien wel de ijsbaan in de Grote Zaal in een ijskoude winter. Het is bovendien de eerste keer dat het Korzo-team toont dat een theaterzaal zoveel meer kan zijn dan een theaterzaal. Het vriest stevig die winter en in de Grote Zaal gaat de temperatuur ook ver onder het kwik, bij gebrek aan een centrale verwarming. Dag en nacht wordt met een tuinslang de vloer gevuld met water en na een paar nachten goede vrieskou is het zover: er wordt geschaatst in Korzo, inclusief koek en zopie.  

Keerpunt voor Korzo – Bouwcommissie gestart (1 mei 1986) 

Mei 1986 is een keerpunt in de geschiedenis van Korzo. Er waait een frisse, overwegend linkse wind in het Haagse college. Linkse partijen hebben gewonnen bij de verkiezingen en met Jack Verduyn Lunel (Links Den Haag) is er een nieuwe wethouder voor cultuur. Waar Korzo eerder werd gedoogd, is er nu sprake van erkenning: Verduyn Lunel maakt op het 2,5 jarig jubileum van Korzo bekend dat het pand met een budget van meer dan 2 miljoen gulden zal worden verbouwd. En dat is hard nodig om lekkages te verhelpen, bouwkundige ingrepen te doen en centrale verwarming aan te leggen. Het bestaansrecht van Korzo wordt nu ook erkend door de lokale politiek. Een behoorlijke ombuiging in het Haagse gemeentebeleid en erkenning voor het nieuwe Korzo. En werk aan de winkel: binnen Korzo wordt een bouwcommissie opgericht om de verbouwing in goede banen te leiden, 'het 1 mei-effekt' volgens Korzianen van het eerste uur.  

Foto's: Grote Zaal voor de verbouwing (1985)

Afscheid Grote Zaal (1987) 

De verbouwing van Korzo wordt een grondige. Vooral de Grote Zaal moet eraan geloven: daar zal tijdens de verbouwing het krakkemikkige balkon moeten sneuvelen. De verbouwing begint na de zomer van 1987 en duurt tot september 1988. Het pand wordt eigenlijk volledig leeg getrokken: alleen de fundering en het casco blijven overeind. Aan de Korzianen om in 1988 het pand volledig opnieuw in te richten. 

Foto's: Sloop Korzo (1987)

Leo Spreksel eerste dansprogrammeur (1987) 

Tijdens de verbouwing zit Korzo tijdelijk in een gymzaal na de Bezemstraat, maar na de verbouwing gaat het weer volle kracht vooruit. De danswereld bloeit en groeit op dat moment, dus wordt er een vacature geplaatst voor een onbezoldigd dansprogrammeur. Leo Spreksel komt bovendrijven als de beste kandidaat en blijkt dat ook te zijn: hij heeft de artistieke bagage, het grote netwerk en de visie om Korzo’s eerste dansprogrammeur te zijn. Korzo neemt op dat moment steeds meer een eigen, unieke positie in binnen Den Haag, met Bernadette Stokvis die zich richt op het programmeren op mime, Hans Hersbach op muziek en Leo Spreksel dus op dans. Later, in 1993, zullen Leo en Bernadette respectievelijk artistiek en zakelijk directeur van Korzo worden. 

Video: Leo Spreksel over het eerste moment dat hij de Grote Zaal zag (2023)

Eerste CaDance Festival in Korzo (1992)

De eerste CaDance was in 1987 door Theater aan het Spui, Korzo heeft het in 1992 overgenomen.

Korzo onderscheidt zich in de jaren negentig onder andere met het CaDance festival. Een festival dat ooit is opgericht door Theater aan het Spui en het toenmalige Theater aan de Haven en draaide om het beste theater van het jaar te tonen. Korzo wordt – vanwege de dansexpertise – gevraagd om ook een bijdrage te leveren aan het festival, maar dansprogrammeur Leo Spreksel ziet weinig brood in het herhalen van voorstellingen van het afgelopen seizoen. Liever laat hij nieuwe producties zien. Dat blijkt een succes, en na twee jaar samenwerking neemt Korzo in 1992 het hele festival over. In de jaren negentig is CaDance erg succesvol en draagt het festival bij aan de groei van Korzo. 

Korzo voor het eerst structurele subsidie (1993) 

Tot op dat moment werkt bijna iedereen binnen Korzo zonder of met maar een klein beetje salaris. Er komt een klein bedrag binnen via de gemeente en met fondsensubsidies worden kleine producties gemaakt. Korzo legt zich meer en meer toe op eigen producties, wat bijdraagt aan de eigen signatuur en karakter. Een dag voor de deadline voor het indienen van het Kunstenplan bij het Rijk – waarmee culturele instellingen met een goed plan zich kunnen verzekeren van een vierjarige subsidie – neemt de Raad voor Cultuur contact op met Korzo. Of het Kunstenplan al af is? Dat is niet het geval: binnen Korzo werd daar nooit echt aan gedacht, maar de Raad voor Cultuur ziet Korzo nu al als een belangrijk theater en adviseert toch echt om een plan in te dienen. Dat plan komt er, en wordt in één nacht geschreven door toenmalig artistiek duo Leo Spreksel en Bernadette Stokvis. Zij schrijven uitgebreid over Korzo als productiehuis voor dans, iets wat dan nog niet bestaat. De Raad voor Cultuur ziet er brood in en kent Korzo een vierjarige subsidie toe van 200.000 gulden per jaar. Een grote omslag om eindelijk meer en groter te gaan produceren. 

Wordt vervolgd...
Het volgende deel van de tijdlijn zullen we binnenkort onthullen, dus houd onze website in de gaten!