In gesprek met Glenn Helberg

Eind oktober van dit jaar kreeg Glenn Helberg de ‘Lifetime Black Achievement Award’ toegekend. Hij kreeg de prijs voor zijn werk in de transculturele psychiatrie en voor de manier waarop hij zich inzet voor de positie van Antillianen in Nederland. Een gesprek met de derde ‘wintergast’ van Silbersee.

Educator

Glenn Helberg wordt vaak een activist genoemd, maar zelf nuanceert hij dat beeld graag:

“Ik observeer de maatschappij om me heen en kijk daar kritisch naar vanuit mijn eigen perspectief. Als ik dan dingen zeg die het evenwicht verstoren, die niet stroken met de gangbare opvattingen, dan kan dat voor anderen activistisch overkomen, maar ik zie mezelf meer als een educator. Als ik bijvoorbeeld tijdens mijn opleiding in de vakliteratuur lees dat zwarte mensen beperkte verstandelijke vermogens hebben, of dat ze geen depressie kunnen hebben, dan vind ik daar wat van. Hoe kom je daarbij? Depressie kan iedereen overkomen. We hebben allemaal een emotioneel lichaam.”

De muzikale grondslag van de avond wordt gevormd door de koralen van J.S. Bach, met centraal Jesu meine Freude. De teksten van die koralen vormen ook de basis voor Helbergs reflecties.

Helberg: “Het is in dit programma alsof je luistert naar een oude man die terugblikt op zijn jeugd en zich bepaalde zaken afvraagt. Ik ben opgegroeid met de christelijke religie. Ik was een klein jongetje dat in de kerk vol vertrouwen liederen zong over dezelfde onderwerpen als bij Bach: Niets is mij dierbaarder dan U, U bent mijn vreugde. Maar dan word je ouder, je hebt een lichaam en ervaart van alles, vooral liefde. Maar dan vraagt het kind zich af: waarom heb ik al die mogelijkheden gekregen, als ik alleen jou moet zien? En waarom wordt wat je met je lichaam doet als zondig ervaren? En de oudere man denkt na over de rol van God. Heeft hij me echt beschermd tegen alle stormen? Het kleine jongetje geloofde dat, maar de oude man kijkt er nu anders naar. Moeten we de bescherming en de veiligheid alleen maar bij Jezus halen? Is het niet beter om die in onszelf te vinden?”

Helbergs werk als psychiater heeft in grote mate zijn kijk op de wereld bepaald. Hij heeft bijzondere aandacht voor de relatie tussen de praktijkkamer en wat er in de samenleving gebeurt. Hulp aan individuen gaat hand in hand met een uitgesproken maatschappelijke betrokkenheid.

Helberg: “Alles wat er gebeurt, gebeurt tussen mensen. We creëren ook het lijden met elkaar. Ik krijg allerlei patiënten op mijn spreekuur, mensen met angsten, nachtmerries, woedeaanvallen, oorlogstrauma’s. Vinden zij bescherming bij God?

In de ogen van God zouden we allemaal gelijk zijn, maar als ik naar de geschiedenis kijk, zie ik iets anders. Moeten we ongelijkheid en onderdrukking dan maar gewoon aanvaarden? Wat moeten vluchtelingen bijvoorbeeld allemaal niet verdragen.

Bach heeft het over ‘spot en hoon’. Wat doet pesten op school, of op de werkplek met je?

Dat zijn dingen waarover ik in deze ‘Stille Nacht’ wil praten.

Zorgvuldigheid

Over zijn huidige relatie met God is Helberg duidelijk: “Ik zie mezelf als een onderdeel van wat we de natuur noemen, daar sta ik niet boven, net als alle anderen. Het aangaan van relaties met de anderen bepaalt hoe ik in de wereld sta, en wijzelf kunnen elke dag op nieuw creëren. We kunnen er zelf voor zorgen dat het goed loopt. Hoe kunnen we zorgvuldigheid betrachten in onze omgang met die grote schepping, dat is een belangrijk thema. Zijn we als mens zorgvuldig genoeg met onze omgeving?”

Entertainer

“Toen Silbersee me uitnodigde voor dit project zeiden ze ‘we hebben een beetje een gekke vraag voor je’. Maar het is eigenlijk helemaal niet zo gek voor mij om op een podium te staan. Ik combineer het showelement graag met het kritische geluid. Romain Bischoff vroeg me of ik eventueel ook wilde zingen, en ik zij meteen ja. Ik ben geen klassiek zanger, maar ik zing en dans graag. Dat hadden ze bij Zomergasten (VPRO, 6 augustus 2017 n.v.d.r.) wellicht ook gezien. Toen ik in Nederland kwam studeren, ben ik meteen lid geworden van een koor, dat was ook om meer te integreren in deze samenleving. Maar als kind al stond ik graag voor een publiek. Ik trok een regenjas aan, maakte een befje van toiletpapier en speelde dominee.”