Blog: Rutkay's onderzoeksreis in Istanbul

Dagboek van een choreograaf

In maart 2019 ben ik begonnen aan mijn onderzoek gericht op Turkse volksdans, het doel ervan was om mijn bewegingstaal erdoor te laten beïnvloeden. Ik heb al veel ontdekt en een ontwikkeling doorgemaakt, maar toch wou ik een stap verder en nog dieper het Turkse volksdansen in duiken. En wat kun je dan het beste doen? Naar Turkije gaan!

Begin maart 2020 ben ik voor twee weken naar Istanbul geweest voor mijn onderzoek. Ik vond het best spannend omdat ik daar nog niemand in de danswereld kende. Voordat ik vertrok had ik contact met de bekende buikdanser Azad Kaan, omdat ik hem wou ontmoeten en om mijn lichaam in vorm te houden had ik geregeld dat ik mee kon doen met de ochtendlessen van Modern Dance Theater Istanbul. Ik dacht dat ik in mijn vrije tijd Istanbul kon gaan verkennen. Maar dat liep anders en buiten mijn verwachtingen om. Want eenmaal in Istanbul kreeg ik een vol programma! Op de eerste dag heb ik Azad Kaan ontmoet en de eerste paar dagen is hij enorm behulpzaam en inspirerend geweest. Hij nam mij mee naar zijn kostuumontwerper Asiye Demirci in een tussenstraat van Istiklal Avenue (de drukste  winkelstraat ter wereld). Ik wist niet wat ik zag! Honderden kostuums in allerlei kleuren en diverse ontwerpen. Ze is geen danser, maar toch werd deze vrouw een van mijn grootste inspiraties tijdens mijn bezoek. Al haar kostuums vertellen een verhaal en ze worden allemaal met de hand gemaakt met duizenden stenen en kralen. Daarna nam Azad mij mee uit eten op een boot met een dinershow die over de Bosphorus voer. De dansers voerden allerlei Turkse volksdans stijlen uit. Voordat de boot vertrok, introduceerde Azad mij aan de dansers. Dit maakte mij zo gelukkig, het was een grote stap in mijn ontdekkingsreis door de Turkse danswereld!

Op de tweede dag nam Azad mij mee voor een lange wandeling naar Balat, een oude zigeunerwijk in Fatih en dé up & coming plek van Istanbul, tijdens deze wandeling kreeg ik alles te horen over de oorsprong en geschiedenis van buikdans. De oorsprong ligt niet in Turkije of Egypte, maar in India. Ik hoorde ook dat er heel veel mannelijke buikdansers (Zenne) zijn die al eeuwen behoren tot de buikdanscultuur in Turkije. Na een zeer informatieve middag, vertrok ik richting Beşiktaş om naar een voorstelling van Modern Dance Theater Istanbul te kijken. Eén ding! Istanbul is zó ontzettend groot! Het kost je een uur om van A naar B te gaan en nog steeds ben je in het centrum van de stad. Eenmaal bij het theater ontmoette ik Canberk Yıldız, danser bij MDT Istanbul en assistent van Beyhan Murphy, de artistiek directeur die ik ook heb ontmoet. Na de voorstelling namen we mijn programma door en zo startte ik twee dagen later met de ochtendlessen, ik heb zelfs een keer de ochtendles gegeven, wat erg leuk was! We hebben tijdens die les gewerkt vanuit mijn bewegingstaal. Ondertussen was het de laatste dag van Azad Kaan in Istanbul voordat hij in Europa op tour ging. We bezochten nog een keer de kostuumontwerper, omdat ik graag een kostuum voor mezelf wilde laten maken. Azad en Asiye waren zo behulpzaam, we zijn uren bezig geweest met het ontwerp en er was een kans dat het niet op tijd voor mijn vertrek af zou zijn. Ik weet niet hoe ze het voor elkaar heeft gekregen, maar binnen 8 dagen tijd wist Asiye twee riemen, een harnas en rok af te krijgen! Een riem en harnas behoren tot één kostuum en zijn traditioneel, de andere riem is een modern Turkse riem met grotere vormen en stenen. Ze wegen ook wel wat. Naast de oorsprong en geschiedenis van buikdans heb ik heel veel over de techniek geleerd van Azad, het werd mij snel duidelijk dat er nog veel te leren is.

De volgende dag ben ik meegegaan naar de repetitie van de Staatsopera waar Canberk Yıldız aan werkt in het Sürreya Opera Huis in Kadıköy. Een heel mooi gebouw met Franse invloeden. Canberk is vroeger een volksdanser geweest en heeft mij hier veel over verteld. Vooral over Zeybek en Halay. Ik leerde nog meer over de oorsprong en vooral over de details in de technieken ervan. Het is allemaal veel moeilijker dan het lijkt. Dus ik heb nog genoeg om aan te werken. Helaas is er geen volksdansschool waar je voor een lesje heen kunt, dat vond ik jammer, maar dit bezoek was natuurlijk een ontdekkingsreis. Ik kon niet alles in één keer gedaan krijgen. Er zullen meerdere bezoeken volgen.

Op zaterdag 7 maart ben ik naar de voorstelling van Hodjapasha geweest, een Turks volksdansgezelschap met hun eigen theater dat voorheen een hamam was. Het was waanzinnig om zo een voorstelling mee te maken! Een van de dansers, Efe Baydar, had ik dankzij een vriend leren kennen. Hij heeft mij veel verteld over Halay en Zeybek en vooral over de Dervish (in het Turks: Mevlevi Sema). Deze draaiende dans is een actieve meditatie en voordat je hieraan begint moet je je wel verdiept hebben in de filosofie van Soefisme. Terwijl Soefisme uit Perzië komt, ontwikkelde de Dervish zich verder in Mevlana, het mausoleum van Rumi in Konya. Ook vond ik het erg interessant om te ontdekken dat de kostuums allemaal een betekenis hebben. Een traditioneel voorbeeld is het witte uniform dat op een rok lijkt met een hoog beige hoed. De beige hoed staat voor grafsteen en het witte uniform staat voor sluier (waar moslims in worden begraven).

Efe is zeer behulpzaam geweest. Ook als het aankomt op mijn ontwikkeling in de dansstijlen zelf. Ik heb enorm veel ontdekt, maar ik moet me fysiek ook ontwikkelen. Turkse volksdans is een enorm breed platform, het heeft in Turkije zijn eigen opleidingen op de academies. Iedere stijl is zo rijk en specifiek dat de studenten zich richten op 1 á 2 stijlen waar ze zich tot aan de wortel in verdiepen. Efe heeft Turkse volksdans gestudeerd aan de Technische Universiteit in Istanbul (in Turkije worden hogescholen ook universiteit genoemd). Wat blijkt? Met mijn positie kan ik regelen dat ik naar de lessen van de opleiding mag kijken en wanneer mogelijk mee kan doen, ik kan ook gebruik maken van de bibliotheek. De volgende keer ga ik dit zeker doen.

Op dinsdag 10 maart keek ik na de ochtend les bij MDT Istanbul, op mijn telefoon en zag dat ik op Instagram werd gevolgd door Ebru Cansız, voormalig eerste solist bij het Staats Opera en Ballet Istanbul, nu choreograaf. Ik heb geen moment getreuzeld en heb haar een bericht gestuurd. Ik naam de boot naar Üsküdar en binnen een uur ontmoetten we elkaar. Ze nam mij mee naar het repetitiegebouw van het Staatsballet en vervolgens zijn we gaan lunchen in Kuzguncuk, een wijk in Üsküdar. Deze wijk aan de Bosporus is zo mooi met oude Turkse huizen, zo rustig en dorps in een stad van 16 miljoen inwoners. Het leek wel de Narnia van Istanbul. Door haar heb ik veel geleerd over hoe de danswereld in Istanbul in elkaar zit. Op dit moment is zij ook docent bij Mimar Sinan Fine Arts University, de bekendste kunstacademie van Turkije. Wie weet kan ik op een dag met de leerlingen aan mijn methode werken en lessen geven. Dat is iets waar ik naar toe streef naast het zijn van danser en choreograaf.

De volgende dag ben ik uit eten geweest met Gizem Bilgen, danser en docent. Zij is de ‘social butterfly’ van de danswereld in Turkije. Ze kent iedereen en weet alles over hoe het systeem werkt en hoe ik aan het werk zou kunnen. Dit hielp mij enorm omdat ik een beter beeld kreeg bij hoe ik aan het werk zou kunnen. Ik wil in de toekomst namelijk graag tussen Den Haag en Istanbul werken. Daarna ben ik naar Zorlu Performing Arts Center gegaan om naar de volgende voorstelling van Modern Dance Theater Istanbul te kijken. Het was heel gaaf! En het theater zelf is FANTASTISCH! Tussen deze dagen door ben ik natuurlijk regelmatig naar Asiye Demirci geweest voor een kostuum repetitie en danste ik iedere ochtend.

Donderdag 12 maart. Opeens kwamen al mijn plannen stil te liggen. Gezelschappen, theaters, musea, scholen etc. sloten hun deuren i.v.m. Covid-19. De sfeer werd grimmig in de hectische stad en ik begon na te denken of ik eerder terug naar Nederland zou moeten komen i.p.v. zondag 15 maart. Uiteindelijk moest dat wel omdat Turkije het luchtverkeer naar en van Europese landen stil legde. Ik kon mijn ticket omboeken en vertrok een dag eerder dan gepland terug naar Nederland. Met mijn mondkapje op en handschoenen aan sloot ik mijn onderzoeksreis af, wat heel onwerkelijk aanvoelde. Ik was verdrietig, want ik had niet zo weg gewild en het enige waar ik op hoopte was dat iedereen in de wereld in orde zou zijn. Maar goed. Deze reis was de mooiste reis van mijn leven. Ik heb zo veel dansers leren kennen. De stad bruist van de dans en meerdere kunstvormen. Ik heb 10 kilo aan boeken meegenomen waardoor ik me nog verder kan verdiepen in mijn onderzoek. Ik ben Korzo enorm dankbaar voor de steun. De steun om mij mijn vrijheid te geven om mijn stem te vinden en weten te uiten als choreograaf. Dit is het begin van een nieuw hoofdstuk in mijn carrière.